بررسی توالی خروجی افیولیتی و سری فراافیولیتی محدوده قز- افچنگ،اهمیت جایگاه زمین‌ساختی- ماگمایی آنها

توالی خروجی رخنمون یافته درخاور روستای قز واقع در شمال باختری سبزوار، دربردارنده تنوعی است که می‌توان آن را به سه بخش اصلی تقسیم کرد. بخش زیرین با فراوانی برش­ و توف‌ هیالوکلاستیک، بخش میانی با گدازه­ آفیریک حفره­دار و بخش بالایی با تناوبی از روانه صفحه­ای و سنگ­های آتشفشانی- رسوبی همراه است. میان‌لایه­های سنگ‌آهک پلاژیک دربردارنده ریززیاهای با سن کرتاسه بالایی (مائستریشتین- مائستریشتین بالایی) است. فراوانی برش هیالوکلاستیک، روانه صفحه­ای و گدازه حفره- بادامک­دار نسبت به گدازه فیریک، گویای تشکیل این توالی در یک آهنگ بازشدگی تند است. سری فراافیولیتی رخنمون یافته در محدوده روستای افچنگ، شامل تناوبی از سنگ­های توربیدایتی و آتشفشانی- رسوبی همراه با جریان گدازه­،گدازه آفیریک و فیریک و میان‌لایه­های چرت- رایولاریت و سنگ‌آهک پلاژیک است. بررسی دیرینه‌شناسی این سنگ­ها نیز سن کرتاسه بالایی را به­دست داده که این ایده را تقویت می­کند که سری فراافیولیتی به صورت گودالی همزمان در مجاورت پوسته اقیانوسی سبزوار شکل گرفته است. بر پایه نتایج تجزیه‌های شیمیایی، روانه صفحه‌ای بخش زیرین و گدازه بالشی بخش میانی از توالی خروجی، ویژگی‌های OIB را نشان می­دهند در حالی که گدازه­های آتشفشانی بخش بالایی از توالی خروجی و گدازه­های فیریک، آفیریک و جریانی سری فراافیولیتی تهی‌شدگی آشکار از Nb و تهی‌شدگی ناچیز ازZr  دارند که قابل مقایسه با فعالیت آتشفشانی مناطق فرورانش هستند. بررسی نمودارهای زمین‌ساختی- ماگمایی تمایل  OIBو کمانی نمونه­ها را تأیید می­کند و به نظر می­رسد که منشأ ماگمای مادر بخش­های زیرین و میانی از توالی خروجی متأثر از برجستگی­های (پلوم‌های) برخاسته از گوشته بوده است. منبع ماگمای مادر بخش بالایی توالی خروجی و گدازه­های سری فراافیولیتی نیز تهی شده بوده که در اثر تأثیر ترکیبات برخاسته از صفحه فرورونده (سیال‌ها- مذاب)، غنی‌شدگی­های متفاوتی را تحمل کرده­اند. ­جایگاه زمین‌ساختی- ماگمایی توالی خروجی و سری فراافیولیتی با سناریوی فرورانش عمومی پوسته اقیانوسی حاشیه صفحه عربی به زیر خرده قاره ایران مرکزی طی کرتاسه بالایی و در یک حوضه متمایل به پشت کمان قابل توجیه است.